PEDAGOGIKA NIELINEARNA

Jako osoba zajmująca się ruchem (nauczyciel, trener), od początku mojej zawodowej przygody chciałem zrozumieć mechanizmy, które rządzą procesem nabywania umiejętności, oraz poznać czynniki, które wpływają na ich funkcjonalność i skuteczność. Wierzyłem, że świadomy i celowy trening pożądanych wzorców ruchowych zapewni zawodnikom, z którymi pracowałem niezbędne narzędzia do walki na arenie sportowej, a uczniów przygotuje do korzystania z pozytywnego wpływu aktywności fizycznej. Przez lata pracy w „tradycyjnym” systemie nagromadziło się w mojej głowie mnóstwo pytań i wątpliwości, na które bardzo trudno było znaleźć satysfakcjonujące odpowiedzi. Nie byłem zadowolony przede wszystkim z faktu, że u dużej liczby zawodników/uczniów, pomimo pracy wykonywanej na treningach/lekcjach poziom skuteczności w czasie gry nie poprawiał się, a często narastająca frustracja prowadziła u młodych ludzi do rezygnacji. Nie przemawiało do mnie tłumaczenie o „słabej psychice” czy braku talentu. Starałem się krytycznie ocenić swoje kompetencje i warsztat. 

Zgodnie z linearnym, analitycznym modelem pracy, olbrzymia część treningu polega na realizowaniu sekwencji ćwiczeń, podczas których zawodnik naśladuje ruchy symulujące rywalizację, zgodnie z przepisem narzuconym przez trenera. Odstępstwa od wzoru traktowane są jak błąd, który musi zostać skorygowany. Poziom powtarzalności konkretnego rozwiązania w zdekontekstualizowanym środowisku ma zapewnić jego funkcjonalność w czasie prawdziwej gry. Problem polega na tym, że „chaos” i nieprzewidywalność rywalizacji nakładają na zawodnika znacznie większe wymagania, niż realizowanie wyuczonej techniki. 

Percepcja oraz procesy poznawcze są głównymi elementami wpływającymi na skuteczność podejmowania decyzji, a zmienność, wynikająca z nabytego doświadczenia w rozwiązywaniu specyficznych problemów stanowi podstawę adaptowalnych zachowań. Powtarzanie rozwiązań (zamiast ekspozycji na problemy) nie prowadzi niestety do tworzenia się funkcjonalnych połączeń pomiędzy sytuacją (informacją) a rozwiązaniem (ruchem). Spędzanie olbrzymiej ilości czasu na kształtowaniu „techniki” jest nie tylko mało atrakcyjne dla uczniów/zawodników, ale także mało skuteczne. Na boisku każdy ruch wynika z warunków, które nieustannie i szybko zmieniają się, co czyni zdolność do pozyskiwania informacji (dostrojenie) oraz dostosowania (kalibracji) do niej swoich zachowań warunkiem osiągnięcia specyficznej dla danego środowiska sprawności. Brak kontekstu, a zatem odpowiedniej reprezentatywności zadań treningowych prowadzi nie tylko do straty cennego czasu, ale może także prowadzić do utrwalania ruchów, które w czasie gry będą zupełnie nieużyteczne, ze względu na zupełnie inne ograniczenia przestrzenne i czasowe. 

Warto również pamiętać o tym, dlaczego dzieci rozpoczynają przygodę ze sportem i co sprawia, że chcą tę przygodę kontynuować. Zabawa, poczucie wpływu, gra, wspólny czas z przyjaciółmi, „bezpieczna niepewność” – poczucie rozwoju, życzliwy trener. Czy potrzebujemy walczyć o to, aby mijanie pachołków było zabawne, gdy możemy mieć fantastyczny efekt zabawy poprzez lepsze projektowanie środowiska, z akceptacją naturalnego procesu poszukiwania własnej drogi przez uczniów/zawodników? 

Przełomem dla mnie okazało się odkrycie Dynamiki Ekologicznej, która dzięki połączeniu nauki o Systemach Dynamicznych oraz Psychologii Ekologicznej stara się wyjaśnić w jaki sposób zawodnicy/uczniowie najlepiej uczą się podejmować decyzje i kontrolować swoje działania, aby sprostać wymaganiom dynamicznie zmieniającego się środowiska. Zrozumienie natury zawodnika/ucznia oraz jego zachowań pozwoliło stworzyć ramy nauczania ruchu dla trenerów, oraz nauczycieli, które odnajdziemy pod terminem Pedagogika Nielinearna. Kilka lat pogłębiania wiedzy oraz wdrażania metod w miejscach, w których miałem okazję pracować, upewniły mnie w przekonaniu, że podążam właściwą drogą. W pracy z zawodnikami wykorzystuje zdobytą wiedzę w celu przygotowania ich do realnych warunków, w których przyjdzie im rywalizować poprzez zintegrowany trening przygotowania motorycznego oraz trening specyficznych umiejętności.